Historia kołem się toczy. Dzięki niemu człowiek zdominował świat
Historia koła to bodajże najważniejsza opowieść w dziejach ludzkości. Jego odkrycie oraz użycie zmieniło nie tylko sposób transportu towarów i ludzi.
Historia koła zaczęła się tysiące lat temu
Historia koła jest zaskakująca, albowiem wciąż historycy zastanawiają się, jak ktoś wpadł na taki pomysł. Zapewne nigdy się nie dowiemy, jednakże znajdujemy jego ślady tysiące lat przed naszą erą. W starożytnym mieście Kisz (cywilizacja Sumerów) odnaleziono pozostałości rydwanu, w którym używano litych kół. Jego wiek określono na ok. 4 650 lat, a okrągłe struktury wykonano z całości z drewna. Historycy oraz archeolodzy stawiają teorię, że koło wynaleziono raz i następnie wynalazek rozpowszechnił się na cały świat.
Wielkim problemem dla inżynierów tamtych dni była waga kół. Dlatego nawiercano je w różnych miejscach, aby zmniejszyć ciężar, ale z kolei negatywnie wpływało to na wytrzymałość konstrukcji. Dlatego około 2000 p.n.e pojawiły się szprychy. Nie tylko zmniejszały wagę, ale wzmacniały ogół konstrukcji. Pierwsze informacje o nich pochodzą z Syrii oraz Anatolii. Ich twórcami najpewniej byli Hetyci lub Mitannijczycy.
Błyskawicznie człowiek wykorzystał nowy wynalazek w celach wojennych. Rydwany wojenne są znane nie tylko ze starożytnego Egiptu, ale z powodzeniem korzystali z nich Chińczycy czy inne ludy azjatyckie. Według podań do Indii konnymi rydwanami ok. XIV wieku p.n.e. przybyli barbarzyńcy, którzy chcieli grabić tamtejsze ziemie. Miejscowa ludność błyskawicznie przejęła nowinkę technologiczną.
Najstarszy wizerunek pojazdu kołowego
Zaskakujacy jest fakt, że Polska ma spory wkład w rozwój naszej wiedzy na temat koła. Okazuje się bowiem, że najstarszy wizerunek pojazdu kołowego pochodzi z wykopalisk na terenie Bronocic. Jest to niewielka wieś na terenie województwa świętokrzyskiego, która skrywała sekrety przeszłości. Znaleziona tam waza według szacunków datowania radiowęglowego pochodzi z okresu od 3635 do 3370 przed naszą erą.
Na owym tworze ceramicznym widać przedstawienie wspomnianego pojazdu. Oznacza to, że koło do Europy przywędrowało dużo szybciej, niż powszechnie uważano. Co więcej, w pobliżu wykopalisk znaleziono także fragmenty kości turów, co oznacza, że służyły one jako zwierzęta pociągowe. Przetarcia na rogach świadczą, że miały one na sobie prymitywne jarzma przyrożne, służące do panowania nad zwierzęciem.
Nie wszędzie się dobrze przyjęło
Jednakże rewolucyjny wynalazek miał wiele wad. Koło ułatwiało poruszanie się, ale tylko po płaskim terenie, bez przeszkód terenowych. Dlatego Rzymianie budowali rozległe systemy dróg, a sentencja „wszystkie drogi prowadzą do Rzymu” nie wzięła się znikąd. W wielu krainach także nie było zbyt przydatne, dlatego mieszkańcy Ameryki Łacińskiej korzystali z niego głównie do produkcji ceramiki oraz jako rodzaj zabawki dla dzieci.
Podobnie miały ludy zamieszkujące pustynie bądź lodowe pustkowia. Dużo wydajniejszym sposobem poruszania się były sanie. Te nie zapadały się w miękkim podłożu i umożliwiały transport bez większych problemów. Jednakże koło nie stanowi wyłącznie elementu transportowego, albowiem jego zastosowanie widać we wszelkich przekładniach czy innych mechanizmach.
